26 Ιαν

Ο ρόλος των Ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων στην επισκευή και αναγέννηση των σκελετικών μυών μετά από τραυματισμό.

Ο σκελετικός μυς είναι ο μεγαλύτερος ιστός του ανθρώπινου σώματος, αποτελώντας περίπου το 40% της μάζας του σώματος. Μετά από βλάβη ή τραυματισμό, ένας υγιής σκελετικός μυς συχνά αναγεννιέται πλήρως. Ωστόσο, με τη γήρανση και τις χρόνιες ασθένειες, η διαδικασία αναγέννησης είναι συνήθως ατελής και μεταξύ άλλων προκαλεί απώλεια μυϊκής μάζας και δύναμης, οδηγώντας σε μείωση της λειτουργικής απόδοσης και της ποιότητας ζωής. Συσσωρευμένα στοιχεία έχουν δείξει ότι υπάρχει μία διαδικασία μυϊκής αναγέννησης στην οποία πιθανώς συμμετέχουν τα Ωμέγα-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και οι λιπιδικοί μεσολαβητές τους (οξυλιπίνες και ενδοκανναβινοειδή) που έχουν τη δυνατότητα να ενισχύσουν την αναγέννηση των μυών ρυθμίζοντας θετικά την τοπική και συστηματική φλεγμονώδη απόκριση στους μυικούς τραυματισμούς.

Τα δορυφόρα κύτταρα* θεωρούνται οι κύριοι παίκτες στη διαδικασία αναγέννησης μετά από μυϊκό τραυματισμό και αντιπροσωπεύουν περίπου το 2-7% των κυττάρων των σκελετικών μυών. Σε ομοιοστατικές συνθήκες, αυτά τα κύτταρα βρίσκονται στη θέση τους σε κατάσταση ηρεμίας, ενώ κατά τη μυϊκή βλάβη, ενεργοποιούνται και πολλαπλασιάζονται για να σχηματίσουν μυογενή πρόδρομα κύτταρα (δηλαδή, μυοβλάστες). Αυτή η αναγεννητική ικανότητα είναι αποτελεσματική όταν υποστηρίζεται από διάφορους παράγοντες που σχηματίζουν ένα ευνοϊκό κυτταρικό μικροπεριβάλλον.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον τα περισσότερα από τα δορυφόρα κύτταρα διαφοροποιούνται και σχηματίζουν νέα μυοκύτταρα που οδηγούν σε επισκευή μυϊκού ιστού, ενώ ένα μέρος των δορυφόρων κυττάρων αυτο-ανανεώνεται και επιστρέφει σε κατάσταση ηρεμίας. Παράλληλα, λαμβάνει χώρα μια στρατολόγηση ανοσοκυττάρων, που είναι αυστηρά ρυθμισμένη και εξαρτώμενη από το χρόνο, η οποία απελευθερώνει φλεγμονώδεις παράγοντες οι οποίοι έχουν επίσης την ικανότητα να προάγουν την ενεργοποίηση και τον πολλαπλασιασμό των δορυφόρων κυττάρων.

Πώς γίνεται μία φλεγμονώδης διαδικασία να ξεκινά την αποκατάσταση των σκελετικών μυών; Όταν μία οξεία μυϊκή κάκωση προκαλεί φλεγμονώδη απόκριση δίνεται αυτόματα η “εντολή” να ξεκινήσει ο πολλαπλασιασμός και η μυογένεση των δορυφόρων κυττάρων. Αυτή η φλεγμονώδης απόκριση συντονίζει τη δραστηριότητα του συνεργείου καθαρισμού – μέσω των φαγοκυττάρων που εργάζονται ως “οδοκαθαριστές” – για να εξαλείψει σωστά τα κυτταρικά υπολείμματα και να προχωρήσει στην αναγέννηση των ιστών.

Η έναρξη, η ανάπτυξη και η υποχώρηση της φλεγμονώδους απόκρισης περιλαμβάνει αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανοσοκυττάρων και των δορυφόρων κυττάρων μέσα στον  μυϊκό ιστό. Καθώς διαστέλλονται τα αγγεία και γίνονται διαπερατά, τότε στρατολογούνται αμέσως οι “μαχητές της πρώτης γραμμής” τα ουδετερόφιλα (τα πρώτα λευκά αιμοσφαίρια που φτάνουν στην περιοχή της φλεγμονής), τα οποία καταπίνουν και αφαιρούν κυτταρικά υπολείμματα από τον κατεστραμμένο ιστό, και αυτό συμβαίνει τις πρώτες τρεις ημέρες του τραυματισμού του μυός. Αργότερα, δηλαδή τις επόμενες τέσσερις έως επτά ημέρες, στρατολογούνται τα μονοκύτταρα για τη βέλτιστη αναγέννηση του μυϊκού ιστού.

Ο ρόλος των λιπαρών οξέων στην υποχώρηση της φλεγμονής – Το συνεργείο επισκευής και αναγέννησης των μυών περιλαμβάνει και τα λιπαρά οξέα που έχουν διάφορες σημαντικές λειτουργίες στην ανθρώπινη φυσιολογία, καθώς είναι κύρια συστατικά των κυτταρικών μεμβρανών, πρόδρομοι για τη σύνθεση βιοδραστικών λιπιδίων και κύριες πηγές ενέργειας. Για παράδειγμα τα δημοφιλή λιπαρά οξέα όπως το παλμιτολεϊκό οξύ και το ελαϊκό οξύ που καταναλώνονται περισσότερο στη διατροφή έχουν αναφερθεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και φλεγμονών.

Μία ευφυής και περίπλοκη διαδικασία – Υπάρχουν αναδυόμενες ενδείξεις ότι τα βιοενεργά λιπίδια που προέρχονται από τα Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα παίζουν βασικό ρόλο στην έναρξη και την υποχώρηση της φλεγμονώδους απόκρισης. Για παράδειγμα, ας δούμε μία εκπληκτική και περίπλοκη διαδικασία μετά από έναν μυϊκό τραυματισμό. Πρώτα, τα λιπαρά οξέα απελευθερώνονται γρήγορα από τα φωσφολιπίδια της κυτταρικής μεμβράνης του ανοσοποιητικού. Κατόπιν αυτά τα λιπαρά οξέα μεταβολίζονται μέσω ενζυματικών αντιδράσεων στους μεσολαβητές λιπιδίων όπως είναι οι οξυλιπίνες και τα ενδοκανναβινοειδή** που είναι μεταβολίτες οι οποίοι προέρχονται κυρίως από Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα των οποίων οι λειτουργίες είναι να αναγκάζουν την φλεγμονή να υποχωρήσει και να τερματιστεί, οδηγώντας σε αναγέννηση ιστού και επιστροφή στην ομοιόσταση. Τέλος αυτοί οι μεταβολίτες μοιράζονται μεταξύ τους ορισμένες δράσεις, όπως είναι, για παράδειγμα, η φλεγμονώδης απόκριση των κυττάρων του ανοσοποιητικού στο στρες ή στον τραυματισμό.

Συνιστώμενη δοσολογία; – Οι οδοί που εμπλέκονται στο σχηματισμό οξυλιπινών και ενδοκανναβινοειδών είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο από αντιδράσεις ενζύμων που δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως μέχρι σήμερα. Οι οξυλιπίνες, με αντιφλεγμονώδη δράση, αντιπροσωπεύουν την πιο κοινή και ευρύτερη οικογένεια βιοδραστικών λιπιδίων συμπεριλαμβανομένων των EPA και DHA***.  Επιπλέον, η καθημερινή λήψη >1 g/d EPA και DHA αυξάνει τα επίπεδα οξυλιπίνης και ενδοκανναβινοειδών στους ανθρώπους. Είναι ενδιαφέρον ότι όταν χορηγούνται σε περιόδους μεγαλύτερες των οκτώ εβδομάδων, το EPA και το DHA μπορούν να αυξήσουν τη σύνθεση πρωτεϊνών των μυών και να μειώσουν σημαντικά τα αποτελέσματα της βλάβης που προκαλείται από την έκκεντρη άσκηση, γεγονός που μπορεί να υποδεικνύει ενισχυμένη μυϊκή αναγέννηση.

Έχει περιγραφεί ότι τα επίπεδα οξυλιπίνης εξαρτώνται από τον τύπο των σκελετικών μυών, για παράδειγμα, στον υποκνημίδιο που είναι ένας μυς με κυρίαρχη σύνθεση (~80%) ινών βραδείας συστολής, υπάρχει περισσότερη περιεκτικότητα σε οξυλιπίνη από ό,τι στον γαστροκνήμιο μυ, ο οποίος περιέχει μια σύνθεση μικτών ινών. Το τελευταίο υποδηλώνει ότι η συσσώρευση οξυλιπινών θα μπορούσε να ρυθμιστεί ανάλογα με τον τύπο των μυϊκών ινών.

Τα μέχρι τώρα δεδομένα υποστηρίζουν τον πιθανό ρόλο των Ωμέγα-3 λιπαρών οξέων και των λιπιδικών μεσολαβητών τους (οξυλιπίνες και ενδοκανναβινοειδή) στην επούλωση και την αναγέννηση των σκελετικών μυών. Οι μελλοντικές μελέτες  σε υγιείς ή και ασθενείς πληθυσμούς θα δώσουν επιπρόσθετη γνώση, εφόσον υπάρχει ακόμα ένα πεδίο περαιτέρω έρευνας σχετικά με το ποια Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (EPA, DHA ή συνδυασμός και των δύο) και ποιοι ειδικοί λιπιδικοί μεσολαβητές εμπλέκονται στη διαδικασία επούλωσης και αναγέννησης των μυών μετά από τραυματισμούς.

ΠΗΓΕΣ:

–       https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9965797/Nutrients. 2023 Feb

–       *Βλέπε προηγούμενο άρθρο μας “Δορυφόρα κύτταρα: Οι άγρυπνες περιπολίες για αποκατάσταση των μυών μας “  29/12/2023

–       ** Το ενδοκανναβινοειδές σύστημα είναι η κατασκευή συστατικών μέσα στο ανθρώπινο σώμα που παίζουν σημαντικό ρόλο στο εσωτερικό μας βιολογικό σύστημα. Είναι υπεύθυνο για τη ρύθμιση και την ισορροπία (ομοιόσταση) του ανθρώπινου σώματος σε ορισμένους ερεθισμούς.

–       ***Το εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA) και το δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) είναι οι τύποι που απαντώνται σε λιπαρά ψάρια, όπως ο σολωµός, η πέστροφα, ο τόνος, το σκουµπρί και οι σαρδέλες, ορισµένα άλλα είδη θαλασσινών και άλγη. Βρίσκονται επίσης σε συµπληρώµατα διατροφής, όπως το ιχθυέλαιο.

Δέσποινα Ιωαννίδου

Δημοσιογράφος, Προπονήτρια Σωματικής Διάπλασης

(Bodybuilding & Fitness) της Γεν. Γραμματείας Αθλητισμού